waahiguruu jii kaa khaalsaa,
waahiguruu jii kii fatahi.

sardaar gurbakhash singh kaalaa[-]afgaanaa valon bhejey feykas dii kaapii praapat hoii hey, dhanvaad. vidvaan likhaarii ne daas baarey aap paas sakhat itaraaz pragat kiitaa hey ki, "binaa kisey pusatak daa jaan safey daa havaalaa ditiaan srii gurcharanjiit singh laambaa daa likhiaa ih koraa jhuutth, ki daas ne likhiaa hey ki ammrit tiaar karan vele dashmesh jii ne keval japujii saahib hi padhiaa sii . . . jis ton daas de naamanhe nuun badhii sakhat chot pujj rahii hey."

kaalaa[-]afgaanaa jii dii piiddaa atey itahaash samajh vich aa sakadaa hey kiun ki koii vii viakatii jo kalagiidhar pitaa dii baanii jaan panth pravaanat sikhkh rahit maryaadaa dii nindaa jaan utankanh karegaa us de hathth palley keval niraasataa, duvidhaa atey jag hasaaii hii aavegii. par ati heyraanii daa vishaa hey ki sikhkh atey sikhkhii de adhaar, nitanem, aradaas atey ammrit dii daat de bakhashish de some dasam patishaah dii paavan baanii 'chopaii saahib,' 'vaar srii bhagotii jii kii,' 'srii saahib' aadi baarey aapnhiiaan likhataan vich baar baar sidhdhiiaan niraadarii bhariiaan tippnhiiaan ate aakhep karanh vaale kaalaa afgaanaa jii kis masuumiiat naal mukaranh dii koshish kar rahe han. ih tippanhii kaalaa afgaanaa jii ne sapokasameyn akatuubar, 1999 de pannaa 36 vich chhape lekh vich dittii hey, jo is taraan hey,

"jo rachanaa guruu granth ton baahar hey, oh baanii nahiin akhavaa sakdii."

"ammrit chhakaunh veley guruu gobind singh jii ne keval japu jii saahib daa patth kita si. je koii hor baanii guruu jii ne padhhii hundii taan unaan is nuun guruu granth saahib vich shaamal kar denhaa sii."

"ammrit chhakanh vele thiiaan panjaan chon tinn baaniiaan guruu granth saahib ton baahar diiaan han. ih aapanhe aap vich achambhe vaalii gall hey. . . . 1699 dii visaakhii nuun ammrit chhakaaunh laggiaan guruu gobind singh jii ne keval japu jii saahib daa paatth hii kiitaa sii. je guruu gobind singh jii ne panj baanhiiaan padhian hundiiaan taan pahilaan unaan nuun guruu granth saahib vich daraj kar ke guruu-pad divaaonde. uh chahunde taan unaan tinn 'baaniiaan nuun vii guruu granth saahib vich daraj kar dende jinaan nuun ajj dashmesh-krit samajh ke ammrit chhakanh vele padhiaa jaandaa hey. par guruu jii ney ajihaa nahiin kiitaa, ihii is gall daa pakkaa subuut hey ki guruu jii inaan nuun 'gurbaanhii' nahiin san mannde." (sapokasameyn, akatuubar 1999, pannaa 39)

ibbe hii bas nahiin balki 'panthak vidavaan' ne aapnhii pusatak 'biparan kii riit ton sach daa maarag, dasvaan bhaag' jis daa zikar aap ne aapanhii shikaait vich kiitaa hey, jis daa khardaa kaalaa afgaanaa jii ne daas nuun vii bhejiaa sii. us vich taan aap ne kufar de sarey hadd banne hii bhann sute han. puurey havaale nahiin ditte jaa sakade kionki itne ziaadaa iish nindaa rat han ki koii gursikhkh sanh ate bardaashat nahiin kar sakadaa. phir vii bade sanjam daa ahisaas rakhade hoe kaalaa afgaanaa jii di 'tohiine risaalat' vaalii likhat vichon tuuk maatar havaale denhe hii kaafii han:

paavan chopaii saahib baare:

" 'aadi ant eke avtaaraa soii guruu samjhiyho hamaaraa' naa guruu-baanhii ate naa ih bachan guruu granth saahib dii baanhii de anakuul hii han." (pannaa 150)

" 'hamare dushat sabhey tum ghaavhu' . . . chopaii guramati de bade zaruurii sidhaant 'sarabatt' de bhale dii aradaas nuun viarath banhaa rahii hey. . . . dushat pad aaiaa hii bippr de granthaan vichon hey. mande karamaan duaaraa aap mandaa banh chukke-man-zamiir-aatmaa vaale dushat manukhkh nuun hii har paase 'dushat' nazar aaundaa hey." (pannaa: 199)

" 'aap haath dey mujhey ubriyey. maran kaal kaa traas nivriyey' . . . aethe mot de same de traas ton khalaasii daa taralaa maaradiaan - aap haath dey ubriyey - kihaa hey . . . dasmesh jii baare ih kiven mann liaa jaave ki, . . . asidhuj jii agge mot de samen traas ton bachaaunh laii gidgidaa rahe san? . . . mot de samen dii yaad de traas naal kaabaa unaanh paapiiaan nuun taan beshak ghorii rakhkhdaa hovegaa . . . dashmesh jii ajehii kachchii baanhii sunhanaa vii paravaan kade naa karade asiin taan is kuud kbaad nuun unhaan dii aapnhii likhat samajhanh de muurakh bhulekhe vich fase hoae vii vadde paramii banh rahe haan." (pannaa: 201-203)

paavan ardaas dii pahilii paudii vaar srii bhagautii jii kii paatishaahii 10 baare:

" 'teg bahaadur simariiaey ghar nau nidhi aavey dhaai' . . . kii asiin guruu teg bahadir saahib jii nuun sanbodhan karake ih kahi rahe hunde han jii? - 'he noven guruu naanak saahib, srii guruu teg bahaadar saahib jiiau, maaiaa-moh de virudh rolaa paa paa ke kiyun eyven saanuun maaiaa ton uparaamtaa daa upadesh kar rahe ho . . . tuhaadaa taan naam leynh dii ddhill hey ki nau nidhiiaan sade gharaan vall nuun dodiiaan aaunh lagg podiiaan han. he sachche patashaah jiiau kii tuhaadaa ih furmaan tahaade te laaguu nahiin hundaa jii - avru upadesey aapi na karey . . . dhan sikhii hey" (pannaa: 255)

khadag ket, aasi ket, aasi dhuj dii rahimat deg teg fatahi, srii saahib jii sahaai, miirii-piirii, sant-sipaahii, paavan khandaa, nishaan saahib vich subhaaimaan do srii saahibaan ate talvaar ton srii saahib vich tabadiil hoi guruu dii bakhashish kirapaan baare nindaa:

"fir jad asiin saare janhde haan ki srii guruu teg bahaadar jii daa siis, maasuum saahizaade zoraavar singh jii ate fatahi singh jii daa siis vii ese 'jey teng' ne hii utariaa sii, ate dashmesh jii 'de chandaraa ghau vii - jite shasatr naam. namaskaar taam' ne hii kiitaa sii, ajehe shasataraan dii 'jey jeykaar' bolanh vaaliaan nuun saanuun, saariaan nuun kii sharam naal dubb ke nahiin mar jaanhaa chaahiidaa? . . . teg kol mot jaan vaddhh tukk de sivaa hor hey vii kii hey?" (pannaa: 42-43)

kaalaa afgaanaa jii valon ik farazii kahaanhii dii ut ley ke guruu nindaa:

"ik bhuutare hoe musalamaan vidiaarathii ne taan ethon tak kahi dittaa ki, jad enhaan daa guruu hii edaa . . . taan is ne siaanhaa kiven honhaa sii?" (pannaa: 266)

is ton hor likhanh dii himmat nahiin ho rahii. kaalaa afgaanaa jii nuun keval maasatar taaraa singh jii de bachan hii yaad karvaa sakadaa haan ki, "galatii dii samajh aa jaanh naal addhii tthiik ho jaandii hey par mann leynh naal puurii tthiik ho jaandii hey." par is de naal hii unaan viakatiiaan ate sansathaavaan nuun apiil hey ki jaanhe jaan anhjaane vich guruu nindaa valii is gambhiir saajish daa hissaa naa banh beytthnhaa.

daas,

guracharanajiit singh lamba
utaaraa: srii akaal takhat saahib ate shromanhii gurduaaraa prabandhak kametii